به نقل از «ایسنا»

یلدا؛ شب زایش خورشید/ شبی برای تقسیم شادی با نیازمندان

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۳۹۷۱۴

ایسنا/فارس یلدا چیست؟ ریشه‌ این باور کهن در میان ایرانیان به کجا می‌رسد؟ ما به چه اندازه با این مفهوم آشنائیم؟

مجتبی دورودی، مدیر موزه تخت‌ جمشید و استاد مدعو دانشگاه هنر شیراز، پژوهشگر تاریخ و زبان‌های باستانی ایران، درباره این شب خاطره‌انگیز ایرانیان صحبت‌هایی با خبرنگار ایسنا در میان گذاشت که خواندن آن در آستانه شب یلدا 1402 قطعا خالی از لطف نخواهد بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

*یلدا و پیشینه آن

درباره "یلدا" نخست باید اشاره داشت که این واژه، هم‌ریشه با واژه تولد و به معنی "زایش" است. یلدا یک واژه سُریانی (soryani) است و سُریانی به زبانی گفته می‌شود که در محدوده سوریه امروزی به آن سخن گفته می‌شده است.

با این‌حال، سُریانیان نیز باور به این شب را از ایرانیان دریافت کرده بوده‌اند. شبی که ایرانیان آن را شب‌چلّه یا شب زایش می‌خوانده‌اند. بنا بر باور ایرانیانِ باستان، این بلندترین شب سال، شبِ زایش مهر یا خورشید بوده است؛ چرا که از فردای آن شب، روزها رفته‌رفته بلندتر شده و شب‌ها به تدریج رو به کاستی می‌نهند.

سابقه برگزاری آئین یلدا در میانِ ایرانیان، در پیوند تنگاتنگ با آئین مهرپرستی است؛ آئینی که سابقه آن به هزاران سال پیش از آئین زرتشت بازمی‌گردد.

 بنا بر باور ایرانیان باستان، تاریکی و سیاهی و شب و سرما، از آفریدگان اهریمن به‌شمار می‌رفته‌اند و روشنی و روز و تابش خورشید، مظاهری نیک بوده‌اند؛ نبرد نور و ظلمت، تاریکی و روشنایی، مهمترین عناصر باورهای ایرانیان را تشکیل می‌داده است و این بلندترین شب سال، تداعی کننده‌ پیروزی نهایی نیروهای روشنایی در برابر تاریکی است. شب تولد خورشید در نزد ایرانیان پیش از زرتشت، شب آغاز سالِ نو به‌شمار می‌رفت. بنابراین روزگاری ایرانیان، فردای این شب را نوروز نام می‌نهاده‌اند. یعنی می‌توان چنین ابراز داشت که یلدا دارایِ پیشینه‌ای کهن‌تر از نوروز بوده است. شب یلدا شب سال نو مهرپرستانِ ایرانی بوده است و فردای آن روز، سال ایرانیان آغاز می‌شده است؛ بعدها ایرانیان با عبور از آئین مهر و پذیرفتن آئین زرتشت است که نوروز را جایگزینِ این شب و روز(شب زایش مهر) کرده‌اند. با اینحال، شکوه دیرین این جشن پیشینیان بدان اندازه بوده است که خاطره‌ آن را به صورت جشن شب یلدایِ کنونی می‌توان بازجست.

*حضور یلدا در خارج از مرزهای ایران

از سوی دیگر؛ آئین مهرپرستی ایرانی که جای خود را در ایران به آئین زرتشت داده بود؛ در اروپا پذیرفته و منتشر شد. تا پیش از ظهور حضرت مسیح با نام "میترائیسم" آئین بزرگ آنان به‌شمار می‌رفت و همچنان سالِ نو مهری یا میترائی در همین زمستان و شب بود که برگزار می‌شد.

امپراتوران روم پیش از کنستانتین، همگی به آئین مهر باورمند بوده‌اند. جالبتر اینکه با پذیرفتن آئین مسیح توسط اروپائیان، سال نو میلادی همچنان مطابق است با سال نو در آئین مهرپرستی. به عبارت دیگر، نفوذ آئین میترائی در میان اروپائیان بدان اندازه بود که شب زایش میترا را با تولد عیسی مسیح منطبق کردند که تا روزگار کنونی نیز همچنان باقی است.

در اینجا لازم است به این نکته نیز اشاره داشت که برخی از پژوهشگران بر این باورند که هخامنشیان مهرپرست بوده‌اند و برای اثبات آن دلایل قانع کننده‌ای نیز ارائه می‌دهند. درخت کاج و سرو که در نگاره‌های هخامنشی بسیار دیده می‌شود از جمله نمادهای مهریان بوده است که هنوز در سال نو مسیحی به عنوان درخت کریسمس نیز دیده می‌شود.

*شب یلدا چگونه شبی است؟ خوش‌یُمن است یا بدشگون؟

خوب است پاسخ به این سئوال را با شعری از سعدی خدمتتان عرض کنم:

باد آسایش گیتی نزند بر دل ریش

صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود

هر چند که با سپری شدن شب یلدا، خورشید متولد می‌گردید، اما به نظر می‌رسد در نزد ایرانیان، این بلندترین شب سال، شوم و نامبارک بوده است! چرا که اهریمن تمام قوای خود را در این شب به میدان می‌کشید و به همین خاطر بود که تا صبح بیدار می‌مانده‌اند.

 در کتاب برهان قاطع، درباره این شب چنین آمده است: « گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک است». بنابراین برای چیره شدن بر این شب بود که ایرانیان گرد یکدیگر جمع می‌شدند، آتش می‌افروختند و سفره‌ ویژه‌ای می‌گستراندند.

 ابوریحان بیرونی درباره‌ فردای شب یلدا چنین آورده است: « و نام این روز میلاد اکبر است و مقصود از آن انقلاب زمستانی است. گویند در این روز نور از حدّ نقصان به حد زیادت خارج می‌شود و آدمیان به نشو و نما می‌آغازند و دیوان به فنا روی می‌نهند».

همانگونه که در نوروز، سفره هفت‌سین توسط ایرانیان برپای می‌گردد، در شب یلدا نیز سفره‌ای گسترانده می‌شده است که« مَیزَد» نام داشته است و شامل میوه‌های خشک و تر و آجیل بوده است. نگهداری میوه‌ای تابستانی چون هندوانه در شب سرد زمستان نیز، بشارتی به پیروزی گرما بر سرما و نیز، روشنی بر تاریکی است.

حاصل سخن آنکه یلدا شبِ تولد خورشید است، پیشینه‌ای دارد به بلندای هزارن سال و در بطن خود سرشار از نور است و امید و بشارتگر چیرگیِ نیکی بر بدی؛ چه خوب است در این شبهای به‌جای مانده از پیشینیان، شادی خود را با محرومان و نیازمندان نیز قسمت کنیم.

شمردم من ز چلّه تا به نوروز

نمانده هیچ، جز هشتادونه‌روز

کنون معکوس بشمارید، یاران

که در راه است، فصل نوبهاران

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی اجتماعی شب یلدا تاریخ ایران باستان استانی اجتماعی استانی شهرستانها استانی علمی و آموزشی استانی اقتصادی بوده اند آئین مهر شب یلدا شب زایش شب سال سال نو

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۳۹۷۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کمک به فقرا توسط کارمندان در کردستان نهادینه شود

نماینده ولی‌‎فقیه در کردستان، گفت: کمک به فقرا و نیازمندان از طرف ادارات، سازمان‌ها و کارمندان باید تلاش شود که به صورت یک الگو نهادینه شود. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرضا پورذهبی شامگاه چهارشنبه در پویش دست‌های مهربان که به همت اداره کل تبلیغات اسلامی و اموال تملیکی کردستان در این شهر برگزار شد، اظهار داشت: این پویش بیانگر احسان، انفاق و توجه به محرومان است.

وی گفت: تمام ادارات ظرفیت‌های خیلی خوبی دارند که بتوانند قدری از فقر جامعه را بزدایند و این فقط مختص به یک اداره و یا دو اداره نیست.

نماینده ولی‌فقیه در استان کردستان افزود: عقیده بنده این است در همه ادارات و سازمان‌های استان کردستان یک پویش رسیدگی به فقرا تشکیل شود.

وی تصریح کرد: با وجود اینکه‌ در استان کردستان 55 هزار کارمند وجود دارد اگر هر کدام از آنها فقط ماهانه مبلغ کمی در این راستا کمک کنند، شاهد اینگونه کارهای نیک می‌شویم.

پورذهبی بیان‌ کرد: اگر هر اداره‌ای و یا هر فردی به سمت کارهای خیرخواهانه و انفاق برود کار پسندیده و نیکویی است؛ کاری که اکنون سازمان تبلیغات اسلامی کردستان و سازمان اموال تملیکی در استان انجام داده است یک الگوی بسیار خوبی است و امید به عنوان یک طرح در شورای اداری استان کردستان مطرح شود.

وی خاطرنشان کرد: نماز و روزه از واجباتی است که برای خودمان بوده، اما توجه به محرومان و فقرا و کمک به نیازمندان از واجبات الهی است.

نماینده ولی‌فقیه در استان کردستان بیان کرد: امیدواریم تلاش‌ها مستدام و پیگیر باشد و بتوانیم افراد جامعه را به سمت و سوی کمک به فقرا تشویق و ترغیب کنیم.

توزیع 500 بسته پوشاک میان فقرا و نیازمندان کردستانی

مدیرکل تبلیغات اسلامی کردستان نیز در این مراسم از توزیع 500 بسته پوشاک در بین فقرا و نیازمندان این استان خبر داد.

حجت‌‌الاسلام برومند رازیانی افزود: در پویش دست‌های مهربان تشکل‌های دینی در تمامی مراسمات و مباحثی که همیشه در طول سال برگزار می‌شود پیشقدم هستند؛ چه در مراسمات، مناسک و شعائر و چه در حوادث و وقایع طبیعی مانند زلزله که پیش می‌آید. 

وی بیان کرد: به همت و همیاری و کمک سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اموال تملیکی کشور در راستای رسالت اجتماعی و محرومیت‌زدایی در مناطق محروم بسته‌های پوشاک برای خانواده‌های نیازمند و فقرا تهیه و توزیع شد.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان کردستان عنوان کرد: امروز در قالب این طرح 500 بسته پوشاک مهیا شده که این بسته‌ها بعضا کمی متفاوت هستند و 6 تا 7 قلم لباس اعم از بلوز، شلوار، کاپشن و وسایلی در این زمینه و یک جفت کفش و یک بسته لوازم التحریر با ارزش 40 میلیون ریال در هر کدام از این بسته‌ها تعبیه شده است.

رازیانی گفت: این بسته‌ها توسط تشکل‌های دینی و با همکاری کمیته امداد و سازمان بهزیستی میان افراد نیازمند شناسایی و توزیع می‌شود.

انتهای پیام/481/